Je kent het wel: een drukke periode op het werk, iedereen steekt even een tandje bij… Maar wat is de impact daarvan op je medewerkers? Hoe voorkom je dat ieders reserves opraken en ze echt op hun tandvlees zitten? Stress volledig vermijden is niet realistisch, maar ook niet nodig. Met slimme body budgeting kom je al een heel eind!
DRUK, DRUK, DRUK
Eigenlijk wordt ons lichaam continu blootgesteld aan ‘druk’ van buitenaf. Wanneer je met de auto moet invoegen bijvoorbeeld, ervaar je een zekere druk waardoor je spieren zich aanspannen en je concentratie verhoogt. Veilig veranderd van baanvak en is er weinig verkeer? Dan verlaagt de druk, en zit je terug meer ontspannen achter het stuur.
Op het werk is het niet anders: ook daar ervaren we zo nu en dan druk. Een presentatie geven, een evaluatiegesprek hebben, een bepaalde deadline halen: het zijn allemaal prikkels die onze stressrespons verhogen. Je lichaam gaat dan bijvoorbeeld meer adrenaline of cortisol aanmaken om met die prikkel om te kunnen. Achteraf komt je lichaam weer tot rust. Je keert na het stressen terug naar een vast ‘setpoint’: je ‘normale doen’, zeg maar.
Net zoals bedrijven een boekhoudafdeling hebben die plannen maakt voor verwachte uitgaven en inkomsten, beheren onze hersenen ons lichaam om de boeken in balans te houden.
BODY BUDGETING
Al doende leert men, dus je hersenen proberen continu te anticiperen op de (toekomstige) behoeften van je lichaam. Daarvoor beroepen ze op je herinneringen en ervaringen. Een presentatie geven? Daarvoor moet je scherp staan. Dus je hersenen laten proactief cortisol vrij en je hartslag neemt al op voorhand toe, in de verwachting dat er snel meer zuurstof zal nodig zijn. Je spijsverteringsfuncties kunnen zelfs worden gedeactiveerd om energie te besparen.
Met andere woorden: je lichaam schiet al op voorhand in actie. Soms gaat het dan over enkele minuten, maar het kan ook over uren of zelfs dagen gaan. Dit heet body budgeting. Je kan het vergelijken met een financiële prognose. Net zoals bedrijven een boekhoudafdeling hebben die plannen maakt voor verwachte uitgaven en inkomsten, beheren onze hersenen ons lichaam om de boeken in balans te houden.
NA INSPANNING, DE ONTSPANNING
Het non-stop anticiperen van je brein, noemen we allostase. Je staat paraat, zeg maar. Dat maakt je weerbaar tegen continue veranderingen en druk, maar het brengt ook zekere kosten met zich mee op lichamelijk en mentaal vlak. Want ja, het kost nu eenmaal veel energie en headspace om je schrap te zetten en om te presteren.
Als je na een zware inspanning op het werk niet voldoende rust (lees: wat minder hooi op je vork neemt), dan gaan al die ‘kosten’ zich op de duur opstapelen. Dan kom je in het rood te staan, en moet je teren op je reserves. Dat kan je nog wel een tijdje volhouden. Wanneer de druk aanhoudt en we niet meteen voldoende tijd hebben om te herstellen, creëren we een soort compenserende stressreactie.
Elke keer je (werk)druk ervaart, gaat er weer wat geld van je rekening. Het is dus slim om wat opzij te zetten, zodat je voorzien bent op allerlei (onverwachte) druk.
Je lichaam laat vermoeidheid verdwijnen door bijvoorbeeld je hongergevoel te temperen, waardoor energie bespaard wordt op je spijsvertering. Het is alsof je leeft van je spaarrekening. Niet ideaal, maar tijdelijk wel doenbaar. Om in het concept van body budgeting te blijven: door rust te nemen, vul je de spaarrekening weer aan. En elke keer je (werk)druk ervaart, gaat er weer wat geld van je rekening. Het is dus slim om wat opzij te zetten, zodat je voorzien bent op allerlei (onverwachte) druk.
DE IMPACT VAN CHRONISCHE STRESS
Je lichaam kan het wel aan om eens op je spaarrekening te teren, maar het ziet daar wel van af. Na een drukke periode kan de vermoeidheid je dan ook echt overvallen. Wanneer alle stressreacties eindelijk (kunnen) wegvallen, krijg je vaak ook last van vrijetijdsziekte. Ziek worden net na een zware deadline: herkenbaar?
Het wordt pas echt potentieel gevaarlijk wanneer stress chronisch wordt en je niet voldoende herstelt. Dan wordt allostase toxisch. Je keert niet meer terug naar je normale vaste setpoint, maar je blijft permanent in ‘waaktoestand’. Dit wordt allostatische overbelasting genoemd.
Er kan een nieuw setpoint ontstaan waardoor je lichaam niet langer volledig herstelt en je het gevoel hebt altijd ‘aan’ te staan. Dat helpt je op de korte termijn, maar het ondermijnt de gezondheid op de langere termijn. Het is roofbouw op je lichaam, en het is helaas een zichzelf versterkend proces. Alsof je leeft op krediet, en je hebt altijd maar meer nodig. Het gaat gepaard met deze klachten en disfuncties:
- Sombere stemming
- Verminderde aandacht, geheugenproblemen
- Toename van angst en prikkelgevoeligheid
- Mentale en fysieke vermoeidheid
- Toename van bloeddruk, buikvet, ontstekingen
GEZONDE WERKDRUK
Laat het dus duidelijk zijn: allostase is geen superkracht. Het is een mechanisme dat je erdoor trekt wanneer nodig. En ja, op het werk valt druk nu eenmaal niet te vermijden. Dat hoeft ook niet! Maar als de belasting te lang te groot is, dan schiet je stressregulatie in overdrive – met alle gevolgen van dien.
Ga dus zeker na hoe de ‘financiën’ van je medewerkers ervoor staan. Leven ze van hun bank- of spaarrekening? Of zijn ze krediet aan het opgebruiken? Help hen om zelf het verschil te begrijpen tussen deze 3 fasen, en zorg ervoor dat ze de signalen herkennen wanneer ze zichzelf (te hard) aan het belasten zijn.
Een tijdelijk drukke periode kan geen kwaad, zolang er achteraf voldoende tijd is om te recupereren. Zo simpel, maar o zo effectief. Op zoek naar meer strategieën om je mensen hierbij te helpen? Geef ons dan zeker een seintje!
